Yaşadıklarımızı Ne Kadar Hak Ediyoruz?

Hayatta karşılaştığımız olaylar, bazen bizi derin düşüncelere sürükler. Özellikle zorlayıcı deneyimlerin ardından zihnimizde şu soru yankılanır: “Bunu hak ettim mi?” Ya da bir başkasının başına gelen bir olaya tanıklık ederken istemsizce şu düşünceye kapılırız: “Acaba o bunu hak etti mi?” Bu soru, yalnızca bireysel bir muhakemenin ötesinde, insan zihninin adalet arayışını da temsil eder. Ancak psikolojik olarak bu düşünce ne kadar sağlıklıdır ve bizi nereye götürür?

Adalet Yanılsaması

Psikolojide “adalet dünyası inancı” adı verilen bir kavram vardır. Bu inanç, “iyi şeyler iyi insanların, kötü şeyler kötü insanların başına gelir” düşüncesini içerir. Bu düşünce, insana kontrol hissi verir ve dünyanın daha öngörülebilir, daha güvenli bir yer olduğunu hissettirir. Ancak gerçek yaşam bu kadar siyah-beyaz değildir. Bazen iyi insanlar çok kötü şeyler yaşar, kötü niyetli insanlar ise uzun süre herhangi bir bedel ödemeden hayatlarını sürdürebilir.

Suçluluk ve Yetersizlik Hissi

Yaşadığımız olumsuzlukları “hak ettim” düşüncesiyle yorumlamak, özellikle travmatik olaylar sonrası sıkça görülür. Bu durum, kişinin kontrol duygusunu korumaya çalışmasından kaynaklanır. Çünkü eğer olanlar “benim hatam” ise, gelecekte bunu tekrar etmemek için “bir şeyler yapabilirim.” Ancak bu yaklaşım zamanla yoğun bir suçluluk ve yetersizlik hissine yol açar. Kişi, hayatının doğal akışını kontrol edemediği için kendini değersiz ya da kusurlu hissetmeye başlayabilir.

Başkalarının Yaşadıkları Hakkında Hızlı Yargılar

Toplumsal olarak da başkalarının yaşadıklarına karşı hızlıca hüküm verme eğilimindeyiz. Bir kişi başarısız olduğunda “çalışsaydı başarırdı”, biri terk edildiğinde “kesin bir hatası vardı” gibi yorumlar yapılır. Bu, aslında kendimizi koruma mekanizmamızdır. Çünkü “o yaptı ve başına geldi” düşüncesi, bizim yapmadığımız sürece güvende olduğumuzu ima eder. Ancak bu yargılar empatiyi zedeler, insan ilişkilerini yüzeyselleştirir.

Yaşananlar ve Sorumluluk Arasındaki Denge

Elbette yaşadıklarımızda bizim seçimlerimizin, tutumlarımızın etkisi vardır. Fakat bu, her şeyin bizim elimizde olduğu anlamına gelmez. Hayat, kontrolümüz dışında gelişen birçok faktörü barındırır. Bir olayda sorumluluğumuzu fark etmek ile her şeyin yükünü kendi omuzlarımıza almak arasında fark vardır.

 

“Yaşadıklarımızı ne kadar hak ediyoruz?” sorusunun net bir cevabı yok. Çünkü hayat matematiksel bir denklem değil. Ama bu soruyu sormak, kendimizi ve yaşadıklarımızı anlamlandırmak adına önemli. Önemli olan, yaşananlardan anlam çıkarabilmek ama aynı zamanda kendimize şefkat gösterebilmek. Unutmayalım ki bazı şeyler sadece olur; ne iyi ne kötü biri olduğumuz için… Sadece olur.